Kadın hastalıklarına iyi geliyor olmasıyla bilinen, aynı zamanda yara iyileştirici özelliğinden dolayı yüzyıllardır kullanılan şifalı bitkiler arasında olan civanperçemi bitkisi, ülkemizde de pek çok bölgede ve çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Sıklıkla kullanılan sarı ve beyaz çiçekli olmak üzere iki civanperçemi türü yaygın olarak bilinmesine karşın, Türkiye’de 40’a yakın civanperçemi (Achillea) türü yetişmektedir.

CİVANPERÇEMİ NEDİR?

Compositae (papatyagiller) familyasına ait bir bitki olan Civanperçeminin Latince adı Achillea’dır. Çok yıllık otsu bir bitkidir. 70 santimetre kadar uzayabilen gövdesi çiçek ve yapraklardan oluşur. Haziran ayında çiçeklenmeye başlar ve Eylül sonuna kadar hasat edilir. Kurutulmuş çiçeklerinden şifalı kürler hazırlanmaktadır. Birçok alt türü bulunan Achillea bitkisi çok eski çağlardan beri iştah açıcı, idrar arttırıcı, gaz söktürücü, adet söktürücü ve yara iyileştirici etkileri nedeniyle bitki çayı, infüzyon ve kompres şeklinde tüketilmektedir. Avrupa ve Sibirya’da sıklıkla yetiştiği gibi İran, Kafkasya ve Himalayalar’da da bolca bulunmaktadır. Ülkemizde 40 civarı civanperçemi türü yetiştiği saptanmıştır. Ayva danası, binbir yaprak otu, kandil çiçeği, marsama otu, akbaşlı gibi isimlerle de tanınmaktadır.

Latince ismini (Achillea) Yunan mitolojisine ait bir hikayeden almıştır. Ünlü Truva Savaşı’nda Paris tarafından topuğundan yaralanan Aşil’in yarasının Tanrıça Afrodit tarafından civanperçemi ile iyileştirildiği Homeros’un eserlerinde aktarılmıştır. Achilleaisminin Aşil’den (Achillius) geldiği düşünülmektedir. Tarih boyunca da savaşlarda askerlerin yaralarını iyileştirmek için kullanıldığından Herba Militaris (Askerotu) gibi isimlerle de anılmıştır.

Çiçekleri ve uçucu yağı şifalı etkileri için kullanılmaktadır. Çiçeklerinden elde edilen çayın kendine has kuvvetli bir kokusu ve acımsı bir tadı vardır.

CİVANPERÇEMİ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Civanperçemi bitkisinin yaygın olarak kullanılan türü, Achillea millefolium olarak bilinen türüdür. Bu türün sarı ve beyaz çiçekli olan alt türleri de bulunmaktadır. Orta ve Güneydoğu Anadolu’da sıklıkla yetişen Achillea aleppica türü de Yılançiçeği olarak bilinir ve benzer etkiler için kullanılır. Achillea armenorum türü de Kahramanmaraş civarında yetişir ve Baytaran otu olarak bilinir. Achillea biebersteiniitürü Batı Anadolu hariç Türkiye’nin hemen her yerinde yetişmektedir ve pire otu olarak bilinir. Çiçekleri iştah açıcı ve pireleri uzaklaştırıcı etkilerinden dolayı kullanılmaktadır. A. kotschyi, A. multifida, A. nobilis, A. setacea, A. wilhelmsii türleri de Türkiye’de yaygın olarak yetişen civanperçemi türleri arasındadır.

CİVAPERÇEMİ ÇAYI TARİFLERİ

Aslanpençesi ve Civanperçemi Çayı: Adet düzensizlikleri, aşırı kanamalı ve ağrılı adet, menopoz sıkıntıları gibi durumlarda kullanılmak için ideal bir bitki çayı karışımıdır. Bir tatlı kaşığı aslanpençesi yaprağı ile bir tatlı kaşığı civanperçemi çiçeği karıştırılır, 1,5 fincan kadar kaynamış suda kapağı kapalı olacak şekilde 8 dakika demlenmeye bırakılır. Süzüldükten sonra, hala ılıkken içilmelidir.

Hibisküslü Civanperçemi: Bir tatlı kaşığı kadar civanperçemi üç parça hibisküs ile birlikte yine 8 dakika kadar kaynamış suda demlenir. Hibisküsün kokusunu ve rengini bıraktıktan sonra civanperçeminin acılığını azalttığı görülecektir.

Tarçınlı Civanperçemi: Bir su bardağı dolusu su kaynatılırken içine bir parça kabuk tarçın ilave edilir. Su kaynadıktan sonra bir tatlı kaşığı kadar civanperçemi eklenir ve 5 dakika kadar demlenmeye bırakılır. Süzüldükten sonra içilir. Tarçın da civanperçeminin acı tadını biraz bastırarak biraz daha içimi kolay bir çay hazırlamanıza yardımcı olacaktır.

CİVANPERÇEMİ BİTKİSİNİN DİĞER KULLANIM ALANLARI

Civanperçemi bitkisi, çeşitli amaçlar için çay olarak tüketilebildiği gibi, farklı şekillerde hazırlanarak da başka şifalı etkiler için kullanılabilmektedir.

Civanperçemi oturma banyosu: Bir avuç dolusu (30-40 gram kadar) kurutulmuş civanperçemi çiçeği, 1 litre suya karıştırılır ve 3 dakika kadar kaynatılır. 15 dakika demlenmeye bırakılır. Süzüldükten sonra banyo suyuna eklenerek ya da oturma banyosu şeklinde uygulanarak kullanılır.

Civanperçemli yağ: 1 su bardağı zeytinyağının içine bir yemek kaşığı kurutulmuş ve öğütülmüş civanperçemi çiçeği ilave edilir. Güneş görmeyen bir yerde 3 gün bekletildikten sonra süzülür. Bu yağ yara ve yanıkların iyileştirilmesinde kullanılabilir.

Civanperçemi gargarası: İki yemek kaşığı civanperçemi, iki su bardağı kadar kaynamış suda 15 dakika kadar demlenir ve süzülür. Soğuduktan sonra günde iki kez ağız gargarası olarak kullanılabilir.

CİVANPERÇEMİNİN YAN ETKİLERİ

• Aspirin ve ibuprofen benzeri kan akışını etkileyen ilaçların kullanıldığı dönemlerde civanperçemi kullanılmamalıdır.
• Hamilelik ve emzirme dönemlerinde kullanılması kesinlikle önerilmez.
• Papatya ve benzeri bitkilere alerjisi olan kişilerin civanperçemi kullanmaması gerekmektedir.
• Vücuttaki kanamayı etkileyebileceği için, ameliyat olmadan 2 hafta önce ve olduktan 2 hafta sonraki zaman diliminde civanperçemi kullanılmaması tavsiye edilir.